Tryb subjonctif
(czyli o tym, czego prawie nikt nie rozumie...)

 

Tryb subjonctif powoduje wielkie zamieszanie wśród osób uczących się języka francuskiego. Próbowano nadać mu polską nazwę "tryb łączący", ale i tak większość uczniów nie może się z nim oswoić. Tymczasem jest to po prostu jeszcze jedna, zwykła forma czasownika, której używa się w ściśle określonych sytuacjach.

 

Z trybem subjonctif jest trochę tak, jak z polskimi przypadkami. Mówimy:

 

 

Mam książkę. Widzę Monikę. Kupuję długopis.
ale
Nie mam książki. Nie widzę Moniki. Nie kupuję długopisu.

 

Użycie przeczenia w zdaniu spowodowało zmianę formy rzeczownika z biernika (mam – kogo? co?) na dopełniacz (nie mam – kogo? czego?).

 

Podobnie w języku francuskim – użycie pewnych zwrotów, form (niekiedy właśnie przeczenia) zmusza nas do postawienia po nich czasownika w trybie subjoncif:

 

 

Je pense que tu viendras. (indicatif)
Je ne pense pas que tu viennes. (subjonctif)

 

Można zaryzykować twierdzenie, że tryb subjonctif wyraża to, co subiektywne oraz to, co istnieje w naszym zamyśle w odróżnieniu od trybu orzekającego (indicatif) przedstawiającego czynności realne, rzeczywiście mające miejsce.

 

 

Idziesz do kina (fakt) Tu vas au cinéma (indicatif)

 

 

Chcę, żebyś poszedł do teatru
(to tylko moje życzenie)
Je veux que tu ailles au théâtre
(subjonctif)

 

 

Przyszłaś (fakt) Tu es venue (indicatif)

 

 

Cieszę się, że przyszłaś (to moje subiektywne nastawienie, emocje; ktoś inny może by się nie cieszył) Je suis content que tu sois venue
(subjonctif)
 
 
– po czasownikach i zwrotach wyrażających pragnienie, rozkaz, wolę np:
 
  je veux que, je voudrais que, j'aimerais que, j'aimerais bien que, je désire que, je souhaite que, j'exige que, j'ordonne que, je commande que, j'aime que
 
– po czasownikach i zwrotach wyrażających konieczność, przymus, zakaz np:
 
  il faut que, il est souhaitable que, il est préférable que, il est nécessaire que, il est indispensable que, il est défendu que, il est interdit que, il est exclu que, il n'est pas question que
 
– po czasownikach i zwrotach wyrażających emocje np:
 
  je suis content que, je suis heureux que, je suis ravi que, je me réjouis que, je suis mécontent que, je suis malheureux que, je suis désolé que, je suis triste que, je regrette que, j'ai peur que, je crains que, de peur que,  de crainte que, il est étonnant que, il est surprenant que, il est bizarre que, il est étrange que, je suis étonné que, je suis surpris que, je m'étonne que
 
– po czasownikach i zwrotach wyrażających cel np:
 
  pour que, afin que, pourvu que, de façon que, de sorte que, de manière que
 
– po czasownikach i zwrotach czasowych wyrażających następczość względem zdania głównego np:
 
  avant que, jusqu'à ce que, en attendant que
 
– po czasownikach i zwrotach wyrażających niepewność, małe prawdopodobieństwo, powątpiewanie np:
 
  il est peu probable, il est improbable, il n'est pas probable, il est possible, il est impossible, il n'est pas possible, il n'est pas sûr, il n'est pas certain,  il est douteux, je doute que
 
– po niektórych czasownikach  i zwrotach, jeśli występują w formie przeczącej bądź pytającej np:
 
  je ne pense pas / penses-tu que, je ne trouve pas que / trouves-tu que, je ne crois pas que / crois-tu que, je ne suis pas sûr que / es-tu sûr que, je ne suis pas certain / es-tu certain que, je n'espère pas que / espères-tu que, je ne suppose pas que / supposes-tu que
 
– po niektórych czasownikach i zwrotach jeśli występują w  trybie rozkazującym np:
 
  espérons que, supposons que
 
– w zdaniach względnych (wprowadzonych przez zaimek względny np. qui, que, où...) opisujących czynności hipotetyczne:
 
  je cherche quelqu'un qui..., je voudrais trouver un endroit où..., montrez-moi un livre que..., indiquez-nous un hôtel qui..., y a-t-il quelqu'un qui..., je veux lui donner un cadeau qui...
 
– po najwyższym stopniu przymiotnika oraz wyrażeniach:
 
  le premier, le dernier, le seul, l'unique
 
– po kilku zwrotach wyrażających przeciwstawienie:
 
  bien que, quoique, quoi que, qui que, où que, quel que
 
– po kilku zwrotach wyrażających warunek :
 
  à condition que, à moins que, que (zastępującym si), soit que... ou que...,  sans que
 
– zamiast trybu rozkazującego w 1. i 3. osobie liczby pojedynczej oraz 3. osobie liczby mnogiej (które to osoby form trybu rozkazującego nie posiadają)
 
– po zwrocie non que
 
– po zwrocie il semble que występującym bez zaimka-dopełnienia dalszego (me, te, lui, nous, vous, leur)
 
– po zwrocie je comprends que
 
– po wyrażeniach il est logique que, il est naturel que
 

 

Łatwo o pomyłkę w następujących sytuacjach:

 

 

bien que + subjonctif si bien que + indicatif

 

il semble + subjonctif il me semble + indicatif

 

je doute que + subjonctif je me doute que + indicatif

 

de façon que (= tak, żeby) + subjonctif de façon que (= tak, że) + indicatif

 

de manière que (= tak, żeby) + subjonctif de manière que (= tak, że) + indicatif

 

de sorte que (= tak, żeby) + subjonctif de sorte que (= tak, że) + indicatif
     
  il semble que + subjonctif il paraît que + indicatif
  il est peu probable que + subjonctif il est probable que + indicatif
 
 

Tryb subjonctif istnieje w czterech czasach. Dwa spośród nich są w powszechnym użyciu:

 

 

subjonctif présent (czas teraźniejszy) zobacz
  subjonctif passé (czas przeszły) zobacz

 

Pozostałe dwa są zarezerwowane dla języka pisanego i uroczystego:

 

 

subjonctif imparfait
  subjonctif plus-que-parfait (pełniący też funkcję conditionnel passé II)